از دیدگاه مدیریت شهری، سده اخیر را می‌توان سده توسعه شهرنشینی دانست. روند تغییرات سبک زندگی عموم مردم در سراسر جهان به سمت توسعه شهرنشینی بوده است. تهران نیز به عنوان پایتخت و بزرگ‌ترین شهر ایران از این روند مستثنی نبوده است و بر اساس برآوردهای صورت گرفته، تا سال ۲۰۲۵ میلادی به یکی از ۳۰ ابرشهر پرجمعیت جهان تبدیل خواهد شد. تهران در حالی تأمین‌کننده ۴۸ درصد بودجه کشور بوده و سهم بیش از ۲۵ درصدی در اقتصاد کشور دارد که روند فزاینده توسعه شهرنشینی در آن منجر به چالش‌هایی نظیر تغییرات اقلیمی ناشی از افزایش مصرف انرژی، آلودگی هوا و افزایش ترافیک شده و رتبه کیفیت زندگی در آن را به شدت کاهش داده است.
امروز، تهران با چالش‌های متعددی دست به گریبان است و می‌توان این شهر را کانون تلاقی مسائل و چالش‌های چند بعدی و در هم تنیده دانست. از منظر آمار و ارقام، امروز تهران با جمعیتی در حدود ۹ میلیون نفر، در رتبه نازل ۱۹۹ از نظر کیفیت زندگی در سطح جهانی قرار دارد. در حال حاضر، بیش از ۵۰ درصد بافت مسکونی تهران ناپایدار و ناایمن است. بیش از ۹۰ درصد شهروندان از آلودگی‌های زیست محیطی و حضور در ترافیک نارضایتی هستند. در حوزه حمل و نقل شهری، ۴۰ درصد سفرها با خودروی شخصی انجام شده و سهم مترو کمتر از ۲۰درصد است. از نظر زیست محیطی، تعداد روزهای دارای هوای ناسالم در تهران به ۱۰۵ روز رسیده است و روزانه نزدیک به ۸ هزار تن زباله در این شهر تولید می‌شود. همه این‌ها نیز در حالی است که از منظر اقتصادی-اجتماعی نیز شاهد افزایش نابرابری اجتماعی در سطح جامعه و رسیدن ضریب جینی ۰.۳۸ هستیم.
همه این‌ها در حالی است که میزبانی این شهر از سازمان‌ها و ارگان‌های حاکمیتی و دولتی در کنار ساختار اداری سنتی شهرداری، موجب افزایش هزینه‌های شهر و زمینه‌ساز تصمیم‌گیری‌ها و اقدامات جزیره‌ای شده و تلاش‌ها برای مدیریت شهری یکپارچه شهری را به معضلی جدی برای رسیدن به یک شهر مدرن بدل کرده است. از سوی دیگر، منابع مالی و درآمدی عمدتاً ناپایدار مدیریت شهری، مشارکت پایین شهروندان در پرداخت عوارض و عدم وصول مطالبات از دولت، چالش‌های پیش روی تهران در زمینه تأمین منابع مالی هستند.
بنابراین، اداره این کلانشهر با رویکردهای پیشین نتیجه‌ای جز تعمیق و گسترده‌تر شدن مشکلات و سخت‌تر شدن امکان ادامه زندگی مناسب برای شهروندان را به همراه نخواهد داشت. این در حالی است که مطالعه تاریخچه پیشرفت شهرهای بزرگ جهان نشان می‌دهد که حرکت به سوی «شهر هوشمند» راهکار اصلی این شهرها برای ارتقاء کیفیت زندگی است. مطالعه راهکارهای جهانی و بررسی وضعیت کنونی تهران بیان‌گر این واقعیت هستند که تهران نیازمند «حرکت به سمت درآمد پایدار و کاهش تراکم فروشی»، «کاهش هزینه اداره شهر» و «مدیریت مبتنی بر داده» برای حرکت به سمت مفهوم شهر هوشمند است و با این کار – بر اساس مطالعات معتبر جهانی – امکان افزایش ۱۰ تا ۳۰ درصدی کیفیت زندگی شهروندان فراهم خواهد شد.
در همین راستا، تدبیر ایجاد «شورای راهبردی تهران هوشمند» در دوره جدید مدیریت شهری و تدوین برنامه «تهران هوشمند»، به منظور ارائه راه‌حل‌های جدید و عملیاتی در چارچوب برنامه سوم شهر تهران بوده است که تلاش می‌کند سه ویژگی «هزینه‌محور نبودن»، «ظرفیت‌ساز بودن» و «آینده نگری» را برای زیست‌پذیر شدن شهر تهران در خود جای دهد.
تهران هوشمند در افق خود، شهری است زیست‌پذیر با شهروندانی مشارکت‌جو و جایی است برای زندگی سالم و شاد، با محیطی حفاظت شده، رفت‌وآمد روان و زیرساخت‌های یکپارچه، که از مدیریت شهری کارآمد و اقتصادی پویا برخوردار است.
رویکرد شهر هوشمند، صرفاً به معنای به خدمت گرفتن زیرساخت‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) شهری نیست، بلکه شش بعد اقتصاد هوشمند، جابجایی هوشمند، محیط هوشمند، زیرساخت هوشمند، حکمروایی هوشمند و زندگی هوشمند همزمان مورد توجه خواهند بود. محورهای استراتژیک برنامه تهران هوشمند (که تداعی کننده کلمه «تهران» نیز هستند) عبارتند از: توسعه پایدار شهری، هدایت نوآوری شهری، رضایت شهروندان، ارتقای مشارکت و شفافیت، نظام‌های مدیریت و خدمات کارآمد.
جایگاه شورای راهبردی تهران هوشمند در رویکرد جدید مدیریت شهری، به عنوان سیاستگذار اصلی شهر هوشمند در سطح شهرداری تهران محسوب می‌شود و در این راستا، مرکز تهران هوشمند به عنوان نهاد رگولاتور اصلی شهر هوشمند در سطح شهرداری تهران راه‌اندازی شده است. البته، باید توجه داشت که این آغاز راه بوده و دستیابی به شهر هوشمند مسیری تکاملی و گام به گام است.
خروجی‌های مورد انتظار از مرکز تهران هوشمند عبارت است از:
۱) سیاستگذاری و تنظیم مقررات:
- تدوین سند سیاست‌ها و جهت‌گیری‌ها و نقشه راه تهران هوشمند و کلیه اسناد پشتیبان و تصمیم ساز جهت طرح و تصویب در شورای راهبردی تهران هوشمند
- انجام هماهنگی و همکاری مورد نیاز برای استفاده حداکثری از ظرفیت های مقرراتی و قانونی برنامه سوم شهر تهران و برنامه ششم کشور
- تنظیم مقررات و صدور پروانه‌های مورد نیاز در خصوص سرمایه‌گذاری‌های غیر انحصاری مقیاس پذیر
- بهره‌گیری حداکثری از دانش و نظرات خبرگان و نخبگان زیست بوم شهر هوشمند در چارچوب کارگروه‌های تخصصی
۲) راهبری، پایش و کنترل پیشرفت پروژه‌های برنامه تهران هوشمند و تهیه گزارش‌های ادواری بر اساس شاخص‌های منتخب شهر هوشمند
۳) مدیریت ذینفعان و ترویج شهر هوشمند در کلان شهر تهران:
- آگاه‌سازی تخصصی و عمومی در خصوص ابعاد و مسائل مختلف در زیست بوم جهانی شهر هوشمند و برگزاری رویدادها و آموزش های مرتبط
- شبکه سازی و ایجاد ارتباط موثر و سازنده با ستاد، مناطق و سازمان‌های شهرداری تهران، نهادها و سازمان‌های دولتی و حاکمیتی، انجمن‌ها و نهادهای صنفی و تصمیم‌ساز و ذینفعان بین المللی شهر هوشمند
۴) توسعه مدل‌های مشارکت و نوآوری
- انعقاد قراردادهای جذب سرمایه گذاری‌ها و مشارکت‌های داخلی و خارجی بر روی طرح ها و پروژه‌های برنامه تهران هوشمند و در چارچوب مصوبات شورای راهبردی تهران هوشمند
- گسترش و هدایت نوآوری شهری در قالب پلتفرم تعاملی و مشارکت‌پذیر و سفارشی‌سازی شده برای شهروندان، کسب و کارها و مراکز نوآوری